Kaszubi to wyjątkowa grupa etnograficzna zamieszkująca Pomorze Gdańskie i wschodnią część Pomorza Zachodniego. Wyjątkowa ze względu na kultywowanie bogatej tradycji i obyczajów, własny język czy piękne tereny, nazywane zresztą Szwajcarią Kaszubską. Dzień Jedności Kaszubów jest wydarzeniem, które ma zarówno cementować tamtejszą społeczność, jak i podkreślać unikatowy charakter tego regionu.
Kaszuby – Państwo w państwie.
Kaszuby to region kulturowy w północnej Polsce, z własnym językiem (w 2005 roku język kaszubski ustawowo został uznany za jedyny język regionalny w Polsce), mediami i wyjątkowymi na skalę światową tradycjami. Główne miasta Kaszub to: Wejherowo, Puck, Kartuzy, Żukowo, Kościerzyna i Władysławowo.
Jak sama nazwa wskazuje, Dzień Jedności Kaszubów ma integrować wszystkich, którzy uważają się za Kaszubów. A trzeba wiedzieć, że dzielą się oni na wiele podgrup etnograficznych, zróżnicowanych językowo i kulturowo: Bylacy, Gochy, Józcy lub Mucnicy, Krubanie, Lesacy, Morzanie, Rybaki, Borowiacy Tucholscy, Zaboracy.
Różne są opinie co do nazwy Kaszubi. Według jednych pochodzi ona od długich, podwijanych szat noszonych przez przedstawicieli tej grupy etnograficznej, inni wskazują na słowo szuba (kożuch) albo bagna, moczary. Współcześnie przyjmuje się najczęściej, że jest to archaiczna nazwa, która została wykształcona przez Słowian na określenie plemion osiadłych w czasie wędrówek ludów wzdłuż południowego brzegu Morza Bałtyckiego. Pierwotne siedziby Kaszubów, z których zaczęli się oni przemieszczać w połowie I tysiąclecia w rejon ujścia Wisły, to tereny północnego Mazowsza oraz Podlasia.
To skąd pochodzi nazwa jest ważną kwestią w kontekście znaczenia Dnia Jedności Kaszubów. Oficjalnie upamiętnia on bowiem pierwszą pisemną wzmiankę o Kaszubach. Pojawiła się ona w bulli Grzegorza IX, który zatytułował szczecińskiego księcia Bogusława I „księciem Kaszub” potwierdzając dobra podarowane przez niego zakonowi joannitów pod Stargardem nad Iną. Miało to miejsce 19 marca 1238 roku.
Warto wiedzieć, że w czasie II wojny światowej naziści za cel obrali sobie germanizacje Kaszubów. Zmuszali ich do podpisywania Volkslisty, a Heinrich Himmler planował, że w ciągu kilku lat pojecie Kaszubów zostanie wymazane ze społecznej świadomości. Jak pokazała historia, nie udało się, choć Niemcy wymordowali niemal całą kaszubską elitę. Kaszubi nadal stanowią silną, hermetyczną grupę, która z pasją wręcz kultywuje swoje obyczaje, język, tradycje.
Dzień Jedności Kaszubów
Obchody Dnia Jedności Kaszubów koordynuje Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie. Pierwsza edycja odbyła się w 2004 roku w Gdańsku, podobnie jak druga. Od tego czasu jednak każda kolejna organizowana jest w innym mieście, gospodarzem były już: Bytów, Kartuzy, Słupsk, Sulęczyno czy Bojano. Imprezę inauguruje uroczysta msza święta, potem ulicami miasta odbywa się przemarsz w miejsce docelowe wydarzenia.
Celem święta jest promowanie kultury kaszubskiej. Organizowane są koncerty folklorystycznych zespołów, kiermasze twórców ludowych, wystawy (np. rękodzieł, instrumentów ludowych), spotkania rocznicowe upamiętniające historyczne wydarzenia lub postacie dla Kaszub. Nie może zabraknąć oczywiście stoisk z tradycyjnymi kaszubskimi potrawami.
Jednym z obowiązkowych punktów obchodów święta jest turniej gry w tradycyjną kaszubską grę karcianą „Baśkę”. To najpopularniejsza gra w tym regionie, częsty element spotkań towarzyskich, organizowane są nawet turnieje, funkcjonuje Pomorsko-Kaszubska Liga Baśki. Co charakterystyczne dla „Baśki”, rozgrywce towarzyszą duże emocje, niczym na meczu piłki nożnej. Okrzyki i uderzenia pięścią w stół przy kontrach i przebiciach są na porządku dziennym.
Dla wielu osób niezwiązanych z Kaszubami zaskoczeniem mogą być specyficzne tańce rozpowszechnione na tym obszarze, takie jak „Szewc” (naśladuje pracę szewca, szycie i wbijanie ćwieków), „Dzëk” (wyłącznie męski, dynamiczny taniec który służy pokazaniu siły), „Kòséder”, czy „Marëszka”.
W 2006 roku, dzięki inicjatywie Marka Wantoch-Rekowskiego, wzbogacono Dzień Jedności Kaszubów wspólnym muzykowaniem akordeonistów. Podczas każdej edycji podejmowane są próby pobicia rekordu w jednoczesnej grze na akordeonach. Aktualny rekord Polski pochodzi z 2016 roku (stan na 2017), gdzie w Bojanie razem zagrało 371 osób.
Warto pamiętać, że 19 marca w całym regionie, a nawet za granicą (choćby w Kanadzie, Stanach Zjednoczonych, Niemczech czy Wielkiej Brytanii) obchodzone są różne wydarzenia kulturalno –społeczne, a kaszubi wywieszają czarno-żółte flagi.
Zjazd Kaszubów
Warto dodać, że Kaszubi obchodzą także hucznie inną imprezę - Zjazd Kaszubów. Upamiętnia ona ważne wydarzenie jakim było włączenie obszaru Kaszub w granicę jednego województwa pomorskiego po reformie administracyjnej w 1999 roku. Pierwszy zjazd miał miejsce w tym samym roku w Chojnicach.
Podobnie jak w przypadku Dnia Jedności Kaszubów każda edycja odbywa się w innej miejscowości
(m. in. Lębork, Puck, Kartuzy, Hel, Wejherowo), a uroczystości rozpoczyna msza święta. Na obchody zjeżdżają się Kaszubi z całego regionu i świata. Imprezie towarzyszą występy lokalnych muzyków, wystawy, konkursy i wiele innych. Jedną z atrakcji jest przejazd pociągiem Transcassubia, podczas którego Kaszubi manifestują swą jedność.