Dzień Misji Ogrodów Zoologicznych i Akwariów: Ogólnopolska inicjatywa na rzecz bioróżnorodności

11 marca to kluczowa data dla ochrony globalnej bioróżnorodności – tego dnia obchodzony jest Dzień Misji Ogrodów Zoologicznych i Akwariów. To znaczące święto, zapoczątkowane w 2020 roku przez Warszawskie ZOO, ewoluowało w tygodniowe wydarzenie zwane "TyDzień Misji Ogrodów Zoologicznych i Akwariów". Inicjatywa powstała, aby uświadamiać społeczeństwo o fundamentalnej roli współczesnych ogrodów zoologicznych w ratowaniu zagrożonych gatunków.

W 2025 roku w inicjatywie uczestniczy rekordowa liczba 17 polskich ogrodów zoologicznych zrzeszonych w Radzie Dyrektorów POZiA. Wydarzenie wspierają zarówno Światowe (WAZA), jak i Europejskie (EAZA) Stowarzyszenie Ogrodów Zoologicznych i Akwariów. Tegoroczna edycja pod hasłem "Wspólnie ratujmy Azję!" wpisuje się w kampanię EAZA "Vietnamazing", koncentrując się na ochronie zagrożonych gatunków azjatyckich – od pand wielkich po tygrysy sumatrzańskie.

Od jednodniowego święta do ogólnopolskiej kampanii: historia inicjatywy

Warszawskie ZOO zainicjowało Dzień Misji w 2020 roku jako jednodniowe wydarzenie, które szybko ewoluowało w tygodniowy festiwal edukacyjny. Dzięki rosnącemu zaangażowaniu polskich ogrodów zoologicznych, cały marzec stał się miesiącem dedykowanym misji ochrony gatunków w Polsce.

Sukces inicjatywy przyciągał coraz więcej uczestników i rozszerzał zakres działań. W 2025 roku patronat nad wydarzeniem objęła Rada Dyrektorów Polskich Ogrodów Zoologicznych i Akwariów, co znacząco podniosło rangę wydarzenia na arenie krajowej.

11 marca to nie tylko Dzień Misji, ale również rocznica otwarcia Warszawskiego ZOO, co nadaje tej dacie podwójne znaczenie. W 2025 roku przypada 97. rocznica założenia stołecznego ogrodu zoologicznego – instytucji pionierskiej w polskiej ochronie przyrody.

Od miejsc ekspozycji do centrów ochrony gatunków: transformacja ogrodów zoologicznych

Współczesne ogrody zoologiczne przeszły znaczącą metamorfozę od czasów, gdy były jedynie miejscami ekspozycji egzotycznych zwierząt. Obecnie pełnią rolę nowoczesnych centrów ochrony przyrody, aktywnie uczestniczących w programach ratowania zagrożonych gatunków.

Jeszcze kilkadziesiąt lat temu ogrody zoologiczne były miejscami, gdzie zwierzęta egzotyczne prezentowano głównie jako atrakcję. Dziś to nowoczesne centra ochrony przyrody, ratujące zagrożone gatunki i edukujące społeczeństwo. Właśnie tę misję podkreślamy podczas corocznych obchodów Tygodnia Misji Ogrodów Zoologicznych i Akwariów – mówi Andrzej Kruszewicz, dyrektor Warszawskiego ZOO.

Ogrody zoologiczne stały się swoistymi "Arkami Noego" dla gatunków zagrożonych wyginięciem. Prowadzą programy hodowlane, uczestniczą w międzynarodowych projektach ochrony przyrody oraz realizują programy reintrodukcji, czyli przywracania zagrożonych gatunków do ich naturalnych siedlisk.

Nowa rola ogrodów zoologicznych stała się szczególnie istotna w obliczu rosnącego kryzysu bioróżnorodności, wynikającego z działalności człowieka, utraty siedlisk naturalnych i zmian klimatycznych.

Trzy filary współczesnych ogrodów zoologicznych: ochrona, edukacja, współpraca

Ochrona ginących gatunków

Podstawowym zadaniem współczesnych ogrodów zoologicznych jest ochrona gatunków zagrożonych wyginięciem. Ogrody aktywnie uczestniczą w międzynarodowych programach ochrony różnych gatunków zwierząt, prowadzą księgi rodowodowe i koordynują działania hodowlane na skalę globalną.

Doskonałym przykładem skuteczności tych działań są konie Przewalskiego, które wyginęły w naturze pod koniec lat 60. XX wieku. Ich powrót na azjatyckie stepy stał się możliwy właśnie dzięki populacji utrzymywanej w ogrodach zoologicznych.

Jednocześnie mamy wyjątkowy powód do radości – narodziny źrebaka konia Przewalskiego. To gatunek ikoniczny dla ogrodów zoologicznych, ponieważ jego przetrwanie zawdzięczamy skoordynowanym działaniom hodowlanym prowadzonym przez ogrody na całym świecie. Każde narodziny przedstawiciela tego gatunku to sukces ochrony przyrody i dowód naszej wspólnej odpowiedzialności – dodaje dyrektor Kruszewicz.

W 2025 roku Warszawskie ZOO świętuje narodziny źrebaka konia Przewalskiego, który przyszedł na świat 1 marca. To ważne wydarzenie zbiegło się z tegoroczną edycją TygoDnia Misji, podkreślając znaczenie programów hodowlanych prowadzonych przez ogrody zoologiczne.

Edukacja przyrodnicza

Edukacja stanowi drugi filar działalności ogrodów zoologicznych. Poprzez różnorodne programy edukacyjne, warsztaty i spotkania z ekspertami, ogrody przekazują wiedzę o przyrodzie, zagrożeniach dla ekosystemów oraz sposobach ochrony gatunków.

TyDzień Misji stał się platformą do intensyfikacji tych działań edukacyjnych, umożliwiając szerokiemu gronu odbiorców zdobycie wiedzy o współczesnej roli ogrodów zoologicznych. Organizowane są specjalne warsztaty tematyczne, podczas których uczestnicy mogą dowiedzieć się więcej o zagrożonych gatunkach i działaniach podejmowanych na rzecz ich ochrony.

Ogrody zoologiczne oferują różnorodne formy edukacji, dostosowane do różnych grup wiekowych – od przedszkolaków po seniorów. Wiedza przekazywana jest w atrakcyjny i przystępny sposób, co sprzyja jej przyswajaniu i kształtowaniu proekologicznych postaw.

Ukazanie współpracy między ogrodami zoologicznymi

Ogrody zoologiczne ściśle ze sobą współpracują, zrzeszając się w lokalnych i międzynarodowych organizacjach. Dzięki temu możliwe są zarówno planowe transfery zwierząt między członkami organizacji, jak i umiejętne zarządzanie populacjami zwierząt żyjących w niewoli.

Ta współpraca jest kluczowa dla powodzenia programów ochrony zagrożonych gatunków. Dzięki skoordynowanym działaniom i wymianie doświadczeń, ogrody zoologiczne mogą skuteczniej realizować swoją misję ochrony bioróżnorodności.

TyDzień Misji Ogrodów Zoologicznych i Akwariów doskonale ilustruje tę współpracę, pokazując, jak polskie ogrody zoologiczne jednoczą siły we wspólnej sprawie, jaką jest ochrona zagrożonych gatunków i edukacja społeczeństwa.

Tematyka przewodnia na przestrzeni lat (2020-2025)

Każdego roku TyDzień Misji Ogrodów Zoologicznych i Akwariów ma inny temat przewodni, co pozwala na systematyczne omawianie różnych aspektów działalności ogrodów zoologicznych. Oto jak ewoluowała tematyka wydarzenia w kolejnych latach:

Ta ewolucja tematyczna pokazuje, jak inicjatywa systematycznie prezentuje najważniejsze aspekty działalności współczesnych ogrodów zoologicznych, budując kompleksowy obraz ich roli w ochronie bioróżnorodności.

Tegoroczna edycja: "Wspólnie ratujmy Azję!"

Powiązanie z kampanią EAZA "Vietnamazing"

Tegoroczna edycja TygoDnia Misji ZOO jest ściśle powiązana z kampanią Europejskiego Stowarzyszenia Ogrodów Zoologicznych i Akwariów (EAZA) "Vietnamazing". Ta międzynarodowa kampania koncentruje się na ochronie zagrożonych gatunków z Azji, szczególnie z Wietnamu – kraju o wyjątkowo bogatej, ale i zagrożonej bioróżnorodności.

Polskie ogrody zoologiczne aktywnie włączają się w te działania, podkreślając znaczenie międzynarodowej współpracy w ochronie przyrody. Wspólne działania przynoszą lepsze efekty i umożliwiają kompleksowe podejście do ochrony zagrożonych ekosystemów.

Główne problemy ochrony przyrody w Azji, na które zwraca uwagę tegoroczna edycja, to utrata siedlisk naturalnych, kłusownictwo, nielegalny handel dzikimi zwierzętami oraz wykorzystywanie części ciała zwierząt w pseudomedycynie.

Ambasadorowie wydarzenia - "Wojownicy Odpowiedzialnych Wyborów"

Każde z 17 polskich ogrodów zoologicznych uczestniczących w tegorocznej edycji TygoDnia Misji wybrało swojego zwierzęcego ambasadora. W 2025 roku są to gatunki azjatyckie, które przedstawione zostały w kontekście największych zagrożeń. Tegoroczni bohaterowie to "Azjatyccy Wojownicy Odpowiedzialnych Wyborów".

Przykładowo, ambasadorem Warszawskiego ZOO został irbis śnieżny Pamir, zwany także "duchem gór". Przekazuje on ważne przesłanie: "Wspieraj organizacje ochrony przyrody". Warszawskie ZOO organizuje specjalne spotkania z Pamirem i jego opiekunem, podczas których zwiedzający mogą dowiedzieć się więcej o tym fascynującym, zagrożonym gatunku.

Z kolei ambasadorami ZOO Wrocław zostały cztery młode tygryski sumatrzańskie – Musi, Hari, Kampar i Indera, urodzone w ubiegłym roku. Przypominają one, że ich krewni w naturze mierzą się z kłusownictwem, wykorzystywaniem części ich ciał w pseudomedycynie azjatyckiej, a także degradacją i fragmentacją siedlisk.

Symbolika pandy wielkiej

Symbolem tegorocznej edycji oraz bohaterem oficjalnego plakatu jest panda wielka – ikona ochrony zagrożonych gatunków na całym świecie, jednoznacznie kojarzona z Azją. Wybór pandy nie jest przypadkowy.

W ramach kampanii zwrócono uwagę na fakt, że wszystkie pandy wielkie w ogrodach zoologicznych na świecie należą do Chin, a każdy ogród, który chce je "wypożyczyć", musi uiścić roczną opłatę w wysokości 1 miliona dolarów za jednego osobnika.

Ta sytuacja stanowi przykład wykorzystywania zwierząt przez państwa dla własnych interesów ekonomicznych i politycznych. Jednocześnie podkreśla, jak ważna jest międzynarodowa współpraca w ochronie zagrożonych gatunków, która powinna wykraczać poza interesy poszczególnych krajów.

Uczestniczące ogrody zoologiczne i akwaria

W 2025 roku w TygoDniu Misji Ogrodów Zoologicznych i Akwariów uczestniczy rekordowa liczba 17 polskich ogrodów zoologicznych zrzeszonych w Radzie Dyrektorów POZiA. W poprzednim roku było to 15 ogrodów, ale w 2025 roku dołączyły ZOO Poznań i ZOO Kadzidłowo.

Pełna lista uczestniczących ogrodów obejmuje: ZOO Bydgoszcz, ZOO Charlotta, ZOO Chorzów, Akwarium Gdyńskie, ZOO Gdańsk, ZOO Kadzidłowo, ZOO Kraków, ZOO Leśne Zacisze, ZOO Lubin, ZOO Łódź, ZOO Opole, ZOO Płock, ZOO Poznań, ZOO Toruń, ZOO Warszawa, ZOO Wrocław i ZOO Zamość.

Warszawskie ZOO, jako inicjator wydarzenia, odgrywa szczególną rolę w koordynacji działań i promocji inicjatywy. Jednak każdy z ogrodów wnosi swój unikalny wkład, organizując specjalne wydarzenia i działania edukacyjne.

Rada Dyrektorów Polskich Ogrodów Zoologicznych i Akwariów objęła tegoroczną edycję swoim patronatem, co podkreśla rangę wydarzenia i zaangażowanie całego środowiska zoologicznego w Polsce.

Działania i wydarzenia w ramach TygoDnia Misji

Spotkania z ekspertami i opiekunami zwierząt

Ogrody zoologiczne organizują codzienne spotkania z ekspertami i opiekunami zwierząt podczas całego TygoDnia Misji. Zwiedzający mogą dowiedzieć się więcej o poszczególnych gatunkach, ich zwyczajach i zagrożeniach, jakim stawiają czoła w naturze.

Na przykład, w Warszawskim ZOO zaplanowano spotkanie z Pamirem, irbisem śnieżnym będącym ambasadorem tegorocznej akcji, oraz jego opiekunem. Uczestnicy mogą dowiedzieć się więcej o tych fascynujących "duchach gór" – ich biologii, naturalnych siedliskach i zagrożeniach.

Spotkania z opiekunami zwierząt dają unikalną możliwość poznania gatunków "od kuchni", usłyszenia ciekawostek i anegdot, które nie są powszechnie znane. Eksperci dzielą się swoją wiedzą i doświadczeniem, odpowiadają na pytania i rozwiewają wątpliwości związane z ochroną zagrożonych gatunków.

Warsztaty edukacyjne

Liczne ogrody zoologiczne organizują specjalne warsztaty edukacyjne skierowane do różnych grup wiekowych. W Bydgoskim ZOO oferowane są godzinne warsztaty z wykorzystaniem puzzli, które pozwalają uczestnikom poznać rolę ogrodów zoologicznych i dowiedzieć się więcej o żurawiu mandżurskim.

ZOO Zamość organizuje cykl warsztatów edukacyjnych dotyczących roli współczesnych ogrodów zoologicznych w ochronie zagrożonych gatunków. Tego typu zajęcia są doskonałą okazją do aktywnego uczestnictwa w ochronie przyrody i zdobycia nowych umiejętności.

Warsztaty mają formę interaktywną, co sprzyja zaangażowaniu uczestników i lepszemu przyswajaniu wiedzy. Wykorzystywane są różnorodne materiały edukacyjne, w tym specjalnie przygotowane na tę okazję pomoce dydaktyczne.

Spacery z wolontariuszami

Wolontariusze ogrodów zoologicznych prowadzą tematyczne spacery, podczas których dzielą się swoją wiedzą o zwierzętach i programach ochrony gatunków. W Warszawskim ZOO zwiedzający mogą wziąć udział w spacerze z wolontariuszami, podczas którego dowiedzą się więcej o działaniach ochronnych podejmowanych przez ogród.

Spacery są doskonałą okazją do poznania ogrodu z innej perspektywy i otrzymania odpowiedzi na pytania, które nasuwają się podczas zwiedzania. Wolontariusze, często studenci kierunków przyrodniczych lub zapaleni miłośnicy zwierząt, dzielą się swoją pasją i wiedzą.

Trasy spacerów często uwzględniają główne atrakcje ogrodu, ale również miejsca mniej znane, a ciekawe z punktu widzenia ochrony gatunków czy pokazujące kulisy pracy ogrodu zoologicznego.

Materiały edukacyjne i media społecznościowe

W ramach inicjatywy tworzone są specjalne materiały edukacyjne, w tym flagowy "Kurier ZOO" – gazetka zawierająca kompleksowe informacje o misji ogrodów zoologicznych. We Wrocławskim ZOO edukatorzy rozdają ją zwiedzającym, jeżdżąc meleksem po terenie ogrodu.

Kampania mocno wykorzystuje media społecznościowe z hashtagami #chronimyGINĄCEgatunki i #tydzieńmisjizoo. Dzięki temu dociera do szerokiego grona odbiorców, szczególnie młodszych pokoleń, budując świadomość ekologiczną.

Pełna oferta materiałów edukacyjnych obejmuje:

• Specjalną gazetkę "Kurier ZOO" dystrybuowaną we wszystkich 17 ogrodach
• Dedykowane plakaty i broszury informacyjne
• Filmy edukacyjne publikowane w mediach społecznościowych
• Interaktywne materiały online na stronach uczestniczących instytucji
• Infografiki pokazujące zagrożenia dla gatunków azjatyckich

Przykłady programów reintrodukcji jako element misji ogrodów zoologicznych

Reintrodukcja, czyli ponowne wprowadzenie gatunków do ich dawnych siedlisk, stanowi ważny element strategii ochrony przyrody realizowanej przez ogrody zoologiczne. Polskie ogrody aktywnie uczestniczą w tych programach, prowadząc hodowle zachowawcze i wypuszczając zwierzęta na wolność.

Jednym z najbardziej znanych przykładów jest reintrodukcja konia Przewalskiego. Gatunek ten wyginął w naturze pod koniec lat 60. XX wieku, a jego powrót na azjatyckie stepy był możliwy dzięki osobnikom zachowanym w ogrodach zoologicznych. Narodziny źrebaka tego gatunku w Warszawskim ZOO w marcu 2025 roku są ważnym krokiem w kontynuacji tego programu.

Inne udane programy reintrodukcji w Polsce obejmują przywrócenie żubra, sokoła wędrownego, puchacza czy foki szarej. Sukces tych inicjatyw pokazuje, jak ważną rolę odgrywają ogrody zoologiczne w aktywnej ochronie bioróżnorodności.

Każde narodziny przedstawiciela zagrożonego gatunku to sukces ochrony przyrody i dowód naszej wspólnej odpowiedzialności – podkreśla dyrektor Warszawskiego ZOO.

Wpływ inicjatywy na społeczną świadomość i ochronę gatunków

TyDzień Misji Ogrodów Zoologicznych transformuje społeczne postrzeganie nowoczesnych ogrodów zoologicznych. Inicjatywa skutecznie zmienia wizerunek tych instytucji – z miejsc rozrywki i ekspozycji egzotycznych zwierząt na centra aktywnej ochrony przyrody i naukowych badań.

Kluczowe osiągnięcia inicjatywy obejmują:

• Wzrost świadomości społecznej dotyczącej zagrożeń dla bioróżnorodności
• Stworzenie ogólnopolskiej platformy współpracy między 17 ogrodami zoologicznymi
• Rozwój programów edukacyjnych docierających do wszystkich grup wiekowych
• Bezpośrednie wsparcie programów ochrony gatunków azjatyckich
• Promocję konkretnych działań, które każdy może podjąć dla ochrony zagrożonych zwierząt

Inicjatywa ściśle współpracuje z międzynarodowymi organizacjami jak Światowe (WAZA) i Europejskie (EAZA) Stowarzyszenie Ogrodów Zoologicznych i Akwariów. Ta współpraca umożliwia polskim ogrodom zoologicznym aktywny udział w globalnych programach ochrony gatunków i wymianę doświadczeń z wiodącymi instytucjami z całego świata.

Wyzwania i przyszłość ochrony gatunków

Ochrona zagrożonych gatunków stoi przed pięcioma kluczowymi wyzwaniami, którym przeciwdziałają ogrody zoologiczne:

• Niska różnorodność genetyczna odtwarzanych populacji, wynikająca z małej liczby osobników założycielskich
• Postępująca utrata naturalnych siedlisk spowodowana wylesianiem, rolnictwem i urbanizacją
• Zmiany klimatyczne wpływające na ekosystemy i zmieniające warunki życia gatunków
• Kłusownictwo i nielegalny handel zwierzętami i ich częściami ciała
• Konflikty między ludźmi a dziką przyrodą w obszarach o wysokiej gęstości zaludnienia

Bez naturalnych siedlisk reintrodukcja gatunków jest niemożliwa. Dlatego ogrody zoologiczne coraz częściej angażują się w projekty ochrony całych ekosystemów, nie tylko pojedynczych gatunków flagowych.

Mimo tych wyzwań, przyszłość programów ochrony realizowanych przez ogrody zoologiczne wygląda obiecująco. Rozwój technologii monitoringu, coraz ściślejsza współpraca międzynarodowa oraz rosnąca świadomość społeczna przyczyniają się do zwiększenia skuteczności działań na rzecz ochrony bioróżnorodności.

Jak każdy może się włączyć w misję ochrony bioróżnorodności

Każdy z nas może aktywnie wspierać ochronę zagrożonych gatunków poprzez codzienne wybory i działania. Tegoroczni ambasadorzy TygoDnia Misji promują konkretne rozwiązania pod hasłem "Nasze odpowiedzialne wybory ocalą dziką przyrodę".

Indywidualne działania o globalnym znaczeniu:

• Wspieraj organizacje ochrony przyrody przekazując darowizny lub 1% podatku fundacjom przy ogrodach zoologicznych
• Podejmuj świadome wybory konsumenckie – unikaj produktów z olejem palmowym i wybieraj certyfikowane produkty
• Edukuj siebie i innych – dziel się wiedzą o zagrożonych gatunkach i odwiedzaj ogrody zoologiczne
• Nie kupuj pamiątek z zagrożonych gatunków podczas podróży zagranicznych
• Korzystaj z odpowiedzialnej turystyki – nie wspieraj atrakcji wykorzystujących dzikie zwierzęta

Wspólnie, poprzez odpowiedzialne wybory, możemy ocalić dziką przyrodę – to przesłanie tegorocznej edycji TygoDnia Misji, które każdy z nas może wcielić w życie.

TyDzień Misji Ogrodów Zoologicznych to zaproszenie do działania, nie tylko wydarzenie edukacyjne. To apel o włączenie się w globalny wysiłek na rzecz ochrony bioróżnorodności.

Poprzez edukację, współpracę i zaangażowanie, możemy wspólnie przyczynić się do ochrony zagrożonych gatunków i zachowania naturalnego bogactwa naszej planety dla przyszłych pokoleń. Zaangażowanie rekordowej liczby 17 polskich ogrodów zoologicznych pokazuje, że wspólne działania mają największą siłę oddziaływania.