Przejazd prezydenta Johna Kennedy'ego w Dallas na chwilę przed zamachem, popisy młodego Pele na Mundialu 58 w Szwecji, pielgrzymka papieża Jana Pawła II do Polski czy też pierwszy lot samolotem braci Wright. To historyczne wydarzenia, które na szczęście ktoś udokumentował. A dzięki Międzynarodowej Radzie Archiwów możemy je zobaczyć.
Historia z obrazka
Archiwa pełnią ważną społeczną rolę. Dzięki nim możemy dotrzeć do wielu historycznych momentów, zarówno w skali globalnej, jak i lokalnej. Filmy, zdjęcia albo dokumenty dotyczące wielkich wynalazków, historycznych spotkań politycznych, wojen, powstań, zawodów sportowych, przemówień, itp. – to wszystko zaliczymy do archiwów.
Jako przykład cennej wartości archiwów można podać te związane z Powstaniem Warszawskim. W zbiorach archiwów państwowych zachowały się zdjęcia pokazujące życie miasta podczas powstańczego zrywu, zarówno żołnierzy jak i zwyczajnych mieszkańców. Zachowała się także ulotka dowództwa Armii Krajowej informująca o walce zbrojnej w celu wyzwolenia stolicy.
Dzięki archiwom możemy nie tylko poznać historię ale walczyć z mistyfikacjami i mitami, które mają choćby na celu wybielić sprawców jakiejś zbrodni itp.
Obecnie w skład polskich archiwów państwowych wchodzi 30 placówek o zasięgu regionalnym i 3 archiwa centralne: Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Akt Nowych i Narodowe Archiwum Cyfrowe. Wszystkie te placówki gromadzą i udostępniają dokumentację stanowiącą unikatowe źródło informacji o historii naszego państwa i społeczeństwa. Najstarsze dokumenty pochodzą z XII wieku. Wielkość zasobu archiwów to około 330 kilometrów półek z dokumentacją, czyli prawie 45 mln jednostek archiwalnych: zdjęć, filmów, nagrań czy map. A co najciekawsze, liczba archiwów stale rośnie. Warto wiedzieć, że każdy zainteresowany może sprawdzić archiwa, także w sieci na stronie www.szukajwarchiwach.pl.
Geneza święta
Podczas konferencji Generalnej UNESCO w Paryżu w 2005 roku ogłoszono, że 27 października będzie Światowym Dniem Dziedzictwa Audiowizualnego. Miał on na celu podnieść świadomość społeczną na temat znaczenia archiwów audiowizualnych i ich zachowania. Zakres tej inicjatywy obejmował jednak tylko archiwa zagrożone i wymagające pieczołowitej uwagi. Dlatego Międzynarodowa Rada Archiwów (ICA) postanowiła rozszerzyć akcję o wiele innych kwestii. Na Zwyczajnym Walnym Zgromadzeniu ICA w listopadzie 2007 roku wyznaczono więc Międzynarodowy Dzień Archiwów. Data wydarzenia 9 czerwca upamiętnia utworzenie Międzynarodowej Rady Archiwów (ICA) w 1948 roku. Wybór ten został przyjęty przez Zarząd ICA i społeczność archiwów.
Taką decyzję podjęto ostatecznie podczas 16. Międzynarodowego Kongresu Archiwów w Kuala Lumpur w dniach 21-27 lipca 2008 roku. Wydarzenie w Malezji uświetniało 60. rocznicę powstania organizacji. Zagłębiając się w program tego wydarzenia można przekonać się jak wielopłaszczyznowa jest praca archiwistów. Ponad 230 sesji, prezentacji, czy warsztatów poświęcono na takie kwestie jak: zarządzanie dokumentacją, konserwacja i udostępnianie, selekcja, przechowywanie dokumentacji elektronicznej, dbanie o archiwa w obliczu klęsk żywiołowych i konfliktów zbrojnych, kwestie prawne związane z udostępnianiem dokumentacji, znaczenie archiwów i archiwistów w dzisiejszym świecie. To pokazuje jak odpowiedzialną i znaczącą pracę wykonują ludzie związani z archiwami. Rezultaty ich działań są bowiem spuścizną historyczno- kulturalną dla następnych pokoleń.
Obchody
W ramach obchodów Międzynarodowego Dnia Archiwów w większości polskich archiwów państwowych odbywają się Dni Otwarte. Na własne oczy można przekonać się jak wyglądają archiwa od zaplecza, magazyny, w których zgromadzono najcenniejsze eksponaty, można zajrzeć do pracowni digitalizacji dokumentów. Podczas święta prezentowane są najróżniejsze wystawy, filmy i najcenniejsze eksponaty w posiadaniu danego archiwum. W wielu placówkach wystawiane są choćby akta miast i gmin czy akty notarialne. Na przykład w ramach obchodów święta przez Archiwum Państwowe w Gdańsku w 2017 roku ukazano rozmaite dokumenty i pamiątki ukazujące III pielgrzymkę papieża Jana Pawła II do Polski w 1987 roku. Oprócz projekcji filmów w programie znalazła się wystawa pamiątek, dokumentów dotyczących tego wydarzenia. Co ciekawe, 30 rocznicę pielgrzymki ukazano z perspektywy różnych środowisk: „Solidarności”, Kościoła oraz Służby Bezpieczeństwa.
W oddziałach archiwów na terenie całego kraju odbywają się ciekawe eventy, jak choćby warsztaty konserwatorskie i kaligraficzne. Podczas spotkań z archiwistami można dowiedzieć się jak stworzyć drzewo genealogiczne własnej rodziny oraz jak prowadzić archiwa rodzinne. Organizatorzy wydarzenia szczególnie zachęcają do „grzebania” we własnych domowych archiwach. Choćby przejrzenia rodzinnych albumów, starych listów. Kto wie czy nie znajdziemy w nich cennych informacji, które z pewnością przydadzą się pracownikom archiwów.
Oprócz tego w ramach święta odbywają się rozmaite gry miejskie związane z archiwami, konkursy, kiermasze i wiele podobnych.
Podsumowując - Międzynarodowy Dzień Archiwów ma ułatwić dostęp do światowych zasobów archiwalnych oraz podkreślić misję i znaczenie archiwów dla zbiorowej pamięci narodów i społeczeństw. Dla wielu zwyczajnych ludzi jest to jednak świetna okazja, by poznać historię swojego kraju, miasta albo przodków.